جریان‌شناسی مطالعات تاریخ قرآن در غرب (با رویکرد انتقادی به جریان شکاکیت نوین)

تا دهۀ 1970م. قرآن در مطالعات تاریخی غرب، کتابی بود برای بازسازی تاریخ نزول وحی و تدوین قرآن در قرن اول هجری. با انتشار کتاب مطالعات قرآنی ونزبرو و هاجریسم از کرون و کوک، جریان شکاکیتی شکل یافت که قرآن را منبعی برای تاریخ ادبیات عرب از میانۀ قرن دوم به‌شمار می‌آورد. در این مقاله به روش تحلیل تاریخی از جریان‌شناسی این­گونه مطالعات بحث به­میان آمده، مسئله و مفروضات کلّی آن­ها مطرح شده و به مهم‌ترین انتقادات بر جریان شکاکیت نوین اشاره شده است. پیش از جریان شکاکیت در اصالت تاریخی قرآن، می‌توان از چهار رهیافت توصیفی، نقد منبع، نقد سنت و رهیافت شکاکیت در منابع اسلامی نام برد. سپس آرای تجدیدنظرطلبان و شکاکان نوین مطرح شد که تدوین قرآن را از نیمۀ قرن دوم می‌دانند و گزارش‌های منابع اسلامی را «تاریخ نجات» فرض می‌کنند. محققان در نقد آرای شکاکان، به کتیبه‌ها، مصاحف قرآنی و سکه‌های نویافته استناد کرده‌اند. در این مقاله، افزون بر این منابع، بر دو روش دیگر در نقد بر شکاکان، یعنی تحلیل اسناد ـ متن دربارۀ روایات و نیاز به پیش‌فرض توطئه یا اجماع گسترده، تأکید شده است.